تهیه و تنظیم صورت‌ حساب سود و زیان

قدیمی ها گفته‌اند: «سود و زیان خواهر و برادرند»
بنابراین درست است که ما باید در هر کاری، به خصوص در فعالیت های اقتصادی سعی در سوددهی داشته باشیم اما، اگر روزی هم ضرر کردیم خیلی ناراحت نشویم!
در هر حال خواهر و برادر، یک جوری با هم کنار می‌آیند! اینطور وقت‌ها مهمترین نکته، از دست ندادن امید است. چرا که خداوند با امیدواران است.
کافی است این قانون را فراموش نکنید:
“«من می‌توانم شکست را بپذیرم، اما تلاش نکردن را به هیچ وجه!»
تصور می‌کنید، استیو جابز هیچگاه زیان نداده یا شکست نخورده است؟!
اگر این تفکر را دارید، سخت در اشتباهید!
همراه ما باشید تا در این مجال، اندکی درباره صورت حساب سود و زیان قلم بزنیم.

صورت سود و زیان چیست؟

صورت سود و زیان یا Income statement، یکی از اجزای مهم و اساسی صورت های مالی است.گاهی صورت سود و زیان را با عنوان صورت درآمد و یا صورت عملیات نیز می‌شناسند.
صورت حساب سود و زیان، به خوبی بیانگر میزان سود یا زیان یک شرکت در پایان سال مالی می‌باشد. شرکت‌ها موظف‌اند، در پایان سال مالی، صورت سود و زیان خود را منتشر و با ارائه این گزارش، میزان سودآوری خود را به سهامداران اطلاع دهند.
در این صورت حساب مواردی مانند: میزان فروش شرکت ها، میزان درآمدها و هزینه‌ها و سایر اطلاعات با اهمیتِ مربوط به عملکرد شرکت، در طول یک دوره مالی، قابل مشاهده است.

نحوه یا فرمت تهیه گزارش سود و زیان

تهیه گزارش سود و زیان طبق استاندارد، به روش زیر انجام می شود:
ابتدا مبلغ درآمدهای عملیاتی یا فروش طی دوره مالی مشخص شده و در ردیف اول ثبت می‌شود  سپس مبلغ هزینه های عملیاتی یا بهای تمام شده در قسمت پایینِ درآمدهای عملیاتی درج خواهد شد.
از تفاضل درآمدهای عملیاتی یا فروش با هزینه های عملیاتی یا بهای تمام شده سود (زیان) ناخالص به دست می‌آید.
سپس به ترتیب هزینه های عمومی و سایر درآمدهای عملیاتی درج شده و تفاضل آنها مشخص می‌شود. نهایتاً ازحاصل جمع سود ناخالص با تفاضل هزینه های عمومی و سایر درآمدهای عملیاتی سود (زیان) عملیاتی به دست می‌آید.
در مرحله بعد درآمدهای غیر عملیاتی و هزینه های غیر عملیاتی درج شده و تفاضل آنها مشخص می‌شود. نهایتاً از حاصل جمع سود ( زیان) عملیاتی، با حاصل جمع درآمدها و هزینه های غیر عملیاتی سود قبل از کسر مالیات نامیده می‌شود.
درصورتی که حاصل فوق مثبت باشد سود قبل از کسر مالیات نامیده شده و ۲۵ درصد مالیات به آن تعلق خواهد گرفت؛ پس از محاسبه مالیات و کسر آن از مبلغ بدست آمده سود خالص به دست می‌آید.

فرمول محاسبه صورت سود و زیان

برای محاسبه سود و زیان در حسابداری، درآمدهای یک دوره مالی از هزینه های همان دوره کسر خواهد شد لذا حاصل به دست آمده سود یا زیان جاری نامیده می‌شود.

        فرمول محاسبه سود و زیان جاری به شرح زیر می‌باشد:

هزینه های دوره مالی _ درآمد دوره مالی = سود (زیان) دوره مالی
الف) در صورتی که حاصل فرمول فوق مثبت باشد شرکت دارای سود خواهد بود.
ب) در صورتی که حاصل فرمول فوق منفی باشد شرکت دارای زیان خواهد بود.

عناصر صورت حساب سود و زیان

برای درک بهتر مطالب فوق می‌توان گفت صورت حساب سود و زیان، از سه عنصر مهم تشکیل شده است.
هر کدام از این بخش‌ها از فرمول خاص خودش پیروی می‌کند و نتایجی را به ما ارائه می‌دهد. با مطالعه این اطلاعات، می‌توان فهمید، نتایج فعالیت یک کسب و کار سودآور یا زیان ده بوده است.
۱. سود( زیان) ناخالص:
هزینه های عملیاتی – درآمدهای عملیاتی = سود(زیان) ناخالص
۲. سود(زیان) عملیاتی:
(سایر درآمدهای عملیاتی – هزینه های عملیاتی) + سود(زیان) ناخالص  = سود(زیان) عملیاتی
۳. سود(زیان) خالص قبل از کسر مالیات:
 (هزینه های غیرعملیاتی_درآمدهای غیرعملیاتی)+ سود(زیان) عملیاتی = سود قبل از کسر مالیات
۴. مالیات متعلقه سال :
درصورتی که حاصل فرمول‌های فوق مثبت باشد و سود داشته باشیم مالیات به شرح زیر محاسبه خواهد شد
۲۵% × سود خالص = مالیات متعلقه
۵. سود پس از کسر مالیات:
مالیات متعلقه – سود قبل از کسر مالیات = سود خالص

نکته مهم
برای تشخیص عملیاتی بودن یا غیر عملیاتی بودن هزینه ها و درآمد ها لازم است تفاوت این دو را بدانیم.
کلیه درآمدهایی که درراستای فعالیت شرکت به صورت مستقیم به دست می‌آید عملیاتی نامیده می‌شود و اگر درآمدهای به دست آمده دقیقا از محل فعالیت اصلی شرکت نباشد غیر عملیاتی نامیده می شود. در خصوص تشخیص هزینه ها نیز همین مطلب صدق می‌کند.
لازم به ذکراست فعالیت اصلی شرکت همان چیزی است که شرکت به خاطر آن تاسیس شده و در اساسنامه شرکت نیز به آن اشاره شده است.

به طور مثال فرض کنید ما یک باشگاه ورزشی داریم و در کنار این باشگاه هم یک دکه یا یک مغازه ساندویچی برای تقویت ورزشکاران به راه انداخته‌ایم ! درآمد عملیاتی، از کلاس ها و برنامه‌های ورزشی باشگاه به دست می‌آید و درآمدی که از طریق مغازه حاصل می‌شود به نام درآمد غیرعملیاتی ما ثبت خواهد شد. به همین سادگی.
خاطر نشان می‌گردد بعضی از درآمدهای غیرعملیاتی، معاف از مالیات هستند و حسابداران باید به این موضوع توجه داشته باشند. اگر به اشتباه مالیات را محاسبه و پرداخت کنند، عودت و برگشت مالیات از سازمان امور مالیاتی بسیار سخت و تقریبا غیرممکن خواهد بود!
اگر هنوز در فرمول‌های مربوطه با ابهامی مواجه هستید ، می‌توانید با مشاوران سیپا مشاور مطرح کنید.

مهمترین اقلام تشکیل دهنده صورت حساب سود و زیان بر اساس نوع فعالیت شرکت

مهمترین اقلام تشکیل دهنده صورت حساب سود و زیان بر اساس نوع فعالیت شرکت به چند دسته تقسیم می‌شود.

1. اقلام سود وزیانی در شرکت های تولیدی
   الف) میزان فروش کالا
   این مبلغ عبارت است از بهای تعیین شده برای کالای تولید شده توسط شرکت که در دوره مالی جاری شرکت به فروش رفته است که در ردیف اول صورتح ساب سود وزیان درج می‌گردد.
   ب) بهای تمام شده کالای فروش رفته
   بهای تمام شده کالای فروش رفته عبارت است از کلیه هزینه هایی که مستقیما در تولید کالای فروش رفته نقش داشته‌اند که عبارت است از:
   ۱. مواد مستقیم
   ۲. دستمزد مستقیم
   ۳. سربار
2. اقلام سود و زیانی در شرکت های بازرگانی
   الف) میزان فروش کالا
   این مبلغ عبارت است از بهای تعیین شده برای کالای خریداری شده توسط شرکت که در دوره مالی جاری شرکت به فروش رفته است که در ردیف اول صورتحساب سود وزیان درج می‌گردد.
   ب) بهای تمام شده کالای فروش رفته
   بهای تمام شده کالای فروش رفته عبارت است از کلیه هزینه هایی که مستقیما در خرید کالای فروش رفته نقش داشته اند که عبارت است از:
   ۱. بهای خرید کالا
   ۲. سایر هزینه های مستقیم اعم از هزینه دستمزد ، سربار و…..
3. اقلام سود وزیانی در شرکتهای خدماتی
   الف) درآمد حاصل از ارائه خدمات
   این مبلغ عبارت است از بهای تعیین شده برای خدمات ارائه شده به مشتریان که توسط شرکت در دوره مالی جاری شرکت تعیین و به فروش رفته است که درردیف اول صورتحساب سود و زیان درج می‌گردد.
   ب) بهای تمام شده خدمات فروش رفته
   بهای تمام شده خدمات فروش رفته عبارت است از کلیه هزینه هایی که مستقیما در ارائه خدمات به مشتریان نقش داشته‌اند که عبارت است از هزینه دستمزد و….

•  در خصوص درآمدها و هزینه های غیر عملیاتی نیز در صفحات قبل توضیح کامل داده شد.
• نمونه صورت سود وزیان در شرکت های خدماتی
• صورت سود و زیان نمونه